Rada Gminy Nowy Żmigród

Według teorii o administracji publicznej tworzenie budżetu to „przekładanie zasobów finansowych na język celów ludzkich”. Planowanie budżetowe jest procesem politycznym (polityka – według Arystotelesa – to sztuka rządzenia państwem, której cel stanowi dobro wspólne) oraz zadaniem wymagającym specjalistycznych umiejętności eksperckich. Z jednej strony priorytety określane przez polityków samorządowych powinny być przedmiotem ujęcia w budżecie a z drugiej – kształt budżetu jest raczej efektem przeszłych decyzji. Oczywiście, nie można też zapominać o swoistym „koncercie życzeń”, czyli presji na zwiększanie wydatków zarówno jednostek organizacyjnych, jak i środowisk (np. OSP chciałoby, nie wiedzieć po co, nowe samochody a okoliczne kluby piłkarskie dwa razy więcej pieniędzy, też nie wiedzieć po co). Budżet na 2018 rok ma jeszcze jedną istotną cechę – jest budżetem wyborczym, więc siłą rzeczy ten fakt musi zostać uwzględniony, bo nic tak nie zwiększa popularności jak uroczyste przecinanie wstęgi i oddawanie do użytku.

Budżet w ujęciu księgowym to nic innego jak plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów, podzielony na działy i rozdziały (pewien radny zawsze mawiał: po to są w budżecie działy i rozdziały, by masy nie wiedziały, gdzie się pieniądze podziały), który ma charakter ramowy i jest zmieniany niemalże na każdej sesji. W 2017 roku budżet gminy Nowy Żmigród – jeśli wierzyć zapisom Biuletynu Informacji Publicznej - był zmieniany 9-ciokrotnie, co jest najlepszym dowodem, by tego dokumentu nie traktować z jakąś nabożną atencją i uznawać jego zapisy za niepodlegające dyskusji. Należy jednak podkreślić, że uprawnienie do składania propozycji zmian w budżecie ma tylko Wójt ale Rada Gminy może zaakceptować lub odrzucić te propozycje. W 2017 roku Rada Gminy Nowy Żmigród zaakceptowała wszystkie propozycje dotyczące zmian w budżecie Gminy, dlatego zasadnym wydaje się zawarcie w uchwale budżetowej uprawnienia dla Wójta do wprowadzania zmian bez konieczności przegłosowywania ich przez Radę Gminy. Prawo daje takie możliwości a skoro propozycje Wójta i tak i tak są przyjmowane to można by zaoszczędzić trochę czasu i głosu pani Skarbnik, której i tak niewielu słucha…

Schemat procedury uchwalania budżetu gminy oraz jego treść określa ustawa o finansach publicznych, która nakłada na organy gminy szereg obowiązków. Rada Gminy zobowiązana jest do określenia w odpowiedniej uchwale trybu pracy, terminów i obowiązków jednostek organizacyjnych gminy w toku prac nad projektem budżetu, wymaganą szczegółowość objaśnień oraz dodatkowe materiały informacyjne, które Wójt powinien przedłożyć wraz z projektem uchwały budżetowej. Tryb prac nad projektem budżetu może obejmować także: procedurę konsultacji projektu z instytucjami, organizacjami, podmiotami i obywatelami poprzez przeprowadzenie ankiet, spotkania wójta z ww. podmiotami itp.; konsultacje te nie ograniczają ostatecznych decyzji Wójta ani Rady Gminy. Za przygotowanie budżetu odpowiada Wójt. Jest to jego wyłączna kompetencja, co oznacza, że może on lecz nie musi uwzględniać propozycji mieszkańców. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby Wójt konsultował się z mieszkańcami w czasie przygotowywania projektu budżetu. Żaden jednak przepis nie obliguje formalnie ani organu wykonawczego ani Rady Gminy do poddawania projektu budżetu opiniowaniu czy też konsultacjom społecznym. Żaden przepis też tego nie zabrania. Należy jednak podkreślić, że wszelkie konsultacje społeczne powinny się odbywać przed 15 listopada danego roku.

Dodatkowym elementem projektu uchwały budżetowej są objaśnienia, bez których zarówno radni, jak i mieszkańcy mogą nie być w stanie zrozumieć zawartych w projekcie budżetu dochodów i wydatków. Objaśnienia powinny zawierać opis każdej pozycji (m.in. ich podstawę prawną, sposób kalkulacji). Każdy wydatek powinien być w objaśnieniu uzasadniony, porównany z wydatkiem poniesionym w roku poprzednim. Oczywiście, nie będzie żadną niespodzianką, jeżeli napiszę, że wyjaśnienia do projektu budżetu Gminy Nowy Żmigród na 2018 rok nie zawierają odniesień do wydatków poniesionych w roku 2017? Bo z całym szacunkiem ale trudno za takie odniesienie uznać informację, iż: Opracowując plan wydatków przyjęto dla celów porównawczych plan wydatków na poziomie bieżącego roku. Budżet to setki liczb i naprawdę nie mając tekstu jednolitego (przypomnę: budżet na 2017 rok był nowelizowany 9 razy!) dość trudno jest porównywać projekt na rok 2018 z tym co było w 2017 roku. Cóż… widocznie radni Gminy Nowy Żmigród takich informacji nie potrzebują, a z opinią publiczną i tak się nikt nie liczy. Oczywiście, jest też możliwe, że radni w toku prac nad projektem budżetu otrzymali materiały dotyczące wydatków poniesionych w 2017 roku. Jeżeli tak rzeczywiście by było, to brak publikacji tych materiałów do wiadomości publicznej jeszcze gorzej świadczy o gminnych decydentach. I naprawdę dobrze jest, że w przyszłym roku mamy wybory samorządowe, co pozwoli (miejmy nadzieję!) dokonać korekt wśród „naszych” (???) przedstawicieli.

Wójt gminy zobowiązany jest do przedłożenia - do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy - Radzie Gminy oraz Regionalnej Izbie Obrachunkowej projektu uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami i informacją o stanie mienia komunalnego w celu zaopiniowania przez te instytucje. Po przygotowaniu budżetu przez Wójta trafia on do oceny przez komisję budżetową oraz ewentualnie dodatkowo inne komisje. Oczywistą oczywistością jest, że w przypadku gminy Nowy Żmigród terminy posiedzeń tych komisji stanowią słodką tajemnicę. Bo jeszcze by się mogło zdarzyć, że jakiś obywatel by się wybrał i chciał posłuchać – lepiej nie ryzykować i termin ukryć. Radni podczas prac w komisjach dyskutują i oceniają projekt budżetu; jeśli projekt jest odpowiedni poddawany jest on pod głosowanie Rady Gminy, co najczęściej odbywa się na ostatniej w danym roku kalendarzowym sesji. Rada Gminy może dokonać zmian w projekcie budżetu zaproponowanym przez Wójta, jednak bez jego zgody, nie mogą to być zmiany zwiększające deficyt budżetowy, czyli zwiększenie wydatków bez określenia ich źródeł w dochodach gminy.

Korzystając z przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz życzliwości radnego Mateusza Smyki otrzymaliśmy projekt budżetu Gminy na 2018 rok, który pokrótce omówimy przedstawiając najistotniejsze – naszym zdaniem – rzeczy. Całość projektu budżetu Gminy na 2018 rok można przeczytać w poniższym linku: http://bip.nowyzmigrod.pl/fls/bip_pliki/2017_11/BIPF55E788866F25BZ/ZW_63_2017.pdf

W projekcie budżetu Gminy na 2018 rok dochody zostały zaprojektowane na poziomie 41 298 113,85 zł (dochody bieżące – 34 402 596,72 zł a dochody majątkowe 6 895 517,13 zł). Wydatki zostały określone na kwotę 44 509 817,85 zł. Różnica między wydatkami a dochodami, czyli to, co nosi piękną nazwę „deficytu budżetowego” wynosi 3 211 704 zł, co stanowi 7,8% dochodów. Źródłem sfinansowania deficytu budżetowego będą przychody z kredytów i pożyczek. Warto zauważyć, że deficyt nie oznacza, że Gminie brakuje środków na realizację wydatków i nie wskazuje też na złą sytuację sytuację finansową. Należy też podkreślić, że łączna kwota przypadających w danym roku budżetowym spłat kredytów i pożyczek wraz z należnymi w danym roku odsetkami, wykupem papierów wartościowych wraz z należnymi odsetkami i dyskontem oraz potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez JST poręczeń i gwarancji nie może przekroczyć 15% dochodów planowanych na dany rok budżetowy.

Dochody Gminy stanowią następujące pozycje: udziały w podatkach PIT i CIT – 3 362 552 zł; subwencje – 15 709 457 zł; dotacje na zadania własne i zlecone (m.in. Program Rodzina 500+) – 12 173 553 zł; dochody bieżące w ramach programów finansowanych ze środków UE – 118 120,85 zł; dochody majątkowe w ramach programów finansowanych z udziałem środków z UE – 5 199 517,13 zł; pozostałe dochody – 4 734 913,87 zł. W konstrukcji budżetu na 2018 rok największą pozycję stanowią subwencje, które stanowią 38% dochodów Gminy.

Wśród wydatków najistotniejsze pozycje stanowią: wydatki Urzędu Gminy (koszty płac pracowników, usługi prawne, itp.) – 2 298 150 zł; oświata i wychowanie – 12 822 529,85 zł; pomoc społeczna (m.in. odpłatność za pobyt w Domach Pomocy Społecznej) – 1 883 800 zł; gospodarka komunalna i ochrona środowiska (m.in. wydatki na rozbudowę i modernizację oczyszczalni ścieków) – 9 886 929 zł; kultura i ochrona dziedzictwa narodowego (m.in. dotacje na działalność GOK-u i Gminnej Biblioteki Publicznej) – 1 435 000 zł; kultura fizyczna (m.in. budowa hali sportowej oraz dotacja na rozwój sportu i kultury fizycznej) – 878 500 zł; świadczenia wychowawcze - 6 758 700 zł oraz świadczenia rodzinne (m.in. świadczenia z funduszu alimentacyjnego, zasiłki opiekuńcze) – 4 875 700 zł.

Jako, że nie zamierzamy opisywać wszystkich pozycji projektu budżetu skupimy się tylko na tych – naszym zdaniem – najciekawszych.

W 2018 r. planowane jest udzielenie dotacji przedmiotowej dla Gminnego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w kwocie 320 tys. zł: 90 tys. zł na dopłaty w dostarczaniu wody i 230 tys. zł na dopłaty do odprowadzania ścieków. Warto w tym miejscu, gwoli dziennikarskiej rzetelności, zauważyć, że Rada Gminy na sesji w dniu 14 listopada 2017 roku nie podnosząc opłat za dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków dla ich użytkowników, dużą część kosztów za te usługi przerzuciła na wszystkich mieszkańców Gminy. Także, a przede wszystkim tych, którzy z wodociągów czy kanalizacji nie korzystają.

449 060,99 zł zostanie wydane na zadania określone w funduszu sołeckim – o planowanych wydatkach poszczególnych sołectw w 2018 roku pisaliśmy: https://www.ngrod.pl/19-samorzad/79-fundusz-solecki-2018.html

Zgodnie z wszelką literaturą fachową, najistotniejszą cześcią każdego budżetu gminy stanowią planowane inwestycje. Na przyszły rok w budżecie gminy na zadania inwestycyjne, które nie są realizowane w ramach Wieloletniej Prognozy Finansowej, przewiduje się wydanie 2 699 800 zł. Szczegóły w poniższej tabelce.

Znaczek FS oznacza zapewne, że będzie to inwestycja częściowo finansowana ze środków funduszu sołeckiego.

Znacznie jednak ciekawsze są inwestycje ujęte w Wieloletniej Prognozie Finansowej, które mają być zrealizowane w 2018 roku (nieco trawestując: o roku wyborczy! Kto cię widział w naszym kraju do dziś musi żałować, że wybory tylko co 4 lata są). I tak według planów w 2018 roku uroczyste przecięcie wstęgi z udziałem władz samorządowych oraz zaproszonych gości ma nastąpić na następujących obiektach, które zostaną oddane do użytku: Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych – 1 138 833 zł; rozbudowa i modernizacja istniejącej oczyszczalni ścieków oraz budowa odcinków sieci kanalizacyjnej w aglomeracji Nowy Żmigród – 5 988 012,31 zł; ogólnodostępne miejsca spotkań dla turystów w Skalniku, Łysej Górze i Łężynach - 629 tys. zł; będzie też budowana w ramach III etapu sieć kanalizacyjna – 300 tys. zł. Wydatki na inwestycje – jak piszą autorzy projektu – jest kwotą większą niż w 2016 roku i stanowią 24% wydatków ogółem w budżecie. Dlaczego akurat do projektu budżetu na 2018 rok odnośnikiem jest rok 2016 trudno mi powiedzieć. Może to zwyczajny „literówka”?

Ten inwestycyjny rozmach będzie miał oczywiście swoje określone konsekwencje w wyniku których zadłużenie na koniec 2018 roku osiągnie kwotę 12 388 679,56 zł, a w latach 2019 i 2020 Gmina – jak wynika z Wieloletniej Prognozy Finansowej - nie spełni wskaźnika spłaty zobowiązań o którym mowa w art. 243 ustawy o finansach publicznych, co zapewne będzie oznaczało konieczność restrukturyzacji harmonogramów spłat oraz wprowadzenie programu oszczędnościowego (zwanego czasami zastojem inwestycyjnym). Restrukturyzacja harmonogramów spłat oznacza w praktyce zwiększenie okresu spłacania zaciągniętych kredytów i większy koszt tej spłaty. Na 2018 rok nasza Gmina planuje, że odsetki od zaciągniętych pożyczek i kredytów będą kosztować 271 600 zł. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, iż planowane inwestycje mogą ulec przesunięciu w czasie lub też nie zostać zrealizowane w przypadku odrzucenia złożonego wniosku, więc nie ma co na zapas martwić się o stan gminnych finansów, na co i tak – jako obywatele - wpływu nie mamy.

Analiza projektu budżetu, mimo, że nie należy do rzeczy z kategorii „lekkich, łatwych i przyjemnych” pozwala zdobyć wiele naprawdę ciekawych informacji. Można się np. dowiedzieć o zatrudnieniu w Urzędzie Gminy w „dziale administracji samorządowej” (33 osoby) i o tym, że w 2018 roku trzech pracowników odejdzie na emeryturę, gdyż w projekcie budżetu zostały zaplanowane środki na odprawy emerytalne dla nich. A zwolnienie jednych, oznacza miejsce pracy dla innych. Dwie osoby odejdzie na emeryturę także z Przedszkola Gminnego… Wśród takich najciekawszych wydatków, perełek można by rzec, można znaleźć informację o „wynagrodzeniach kierowców i ich świadczeniach w jednostkach OSP”, które będą kosztowały 62 500 zł. Taka wiadomość pozwala inaczej spojrzeć na to, dlaczego w naszej Gminie mamy najwięcej w powiecie jasielskim jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych. Przynajmniej na papierze. Dobrze jednak, że mamy też te kilka, które są w stanie brać udział w akcji nie tylko po południu oraz w soboty i niedziele, ale też przed południem i to jeszcze w dni robocze. Albo coś takiego: budżet Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych wynosi 126 800 zł, z tego wynagrodzenia bezosobowe i ich pochodne stanowią 41 400 zł (!!!), dotacje celowe 5 000 zł a „wydatki statutowe związane z realizacją zadań” 80 400 zł! Mam cichą nadzieję (choć nie zaszkodzi sprawdzić), że przez pojęcie tych „wynagrodzeń” rozumieć należy wynagrodzenia specjalistów, a nie diety członków GKRPA… Bo płacić 41,4 tys. zł, by wydać 80,4 tys. zł przekracza moje osobiste pojęcie racjonalizmu. Ale z drugiej strony, nasi demokratycznie wybrani przedstawiciele, czyli radni i sołtysi kosztują nas rocznie, a dokładniej mówiąc: ich diety nas kosztują, 245 tys. zł (radni – 137 tys., a sołtysi 108 tys. zł). Gdy jeszcze mogę zrozumieć diety radnych, bo gdy ich nie ma na sesji, to diety nie dostają, to wypłacanie po 460 zł diety sołtysom w myśl starej zasady: czy się stoi, czy się leży sołtysowi prawie 5 stówek się należy, budzi moje zastrzeżenia. Dla tych, co nie wiedzą: sołtys nie musi brać udziału w sesji Rady Gminy, by dostać dietę! Ale takie zasady ustalili radni. Bogata ta nasza Gmina…

Niestety, jest też informacja niezbyt dobra (a może dobra?) dla działaczy sportowych: w 2018 roku dostaniecie do podziału mniej pieniędzy, bo tylko 120 tys. (w 2017 roku było to 125 300 zł). Pewnie wynika to po części z tego, że drużyn piłkarskich seniorów w Gminie zostało tylko trzy, a informacje o reaktywacji drużyny seniorów „Wisłoki” Nowy Żmigród są nie potwierdzone.

Nie chcąc pisać tekstu równie długiego jak projekt budżetu Gminy, zachęcamy do zapoznania się z tym dokumentem (zwłaszcza z objaśnieniami) i podzielenia się uwagami na forum.